Fascinantne činjenice o morskim kornjačama

Morske kornjače:

…su dio grupe životinja pod nazivom gmizavci

Gmizavci (lat. reptilis – onaj koji gmiže) su klasa kičmenjaka koja je prva u toku evolucije u potpunosti izašla na kopno i to zahvaljujući razvoju amniotskog jajeta. To su hladnokrvni organizmi – poikilotermni organizmi, što znači da im je životni ciklus zavistan od temperature spoljašnje sredine. Morske kornjače gotovo čitav životni vijek provode u moru, zbog čega su tokom evolucije razvile niz adaptacija koje im olakšavaju kretanje u vodi. Glavne adaptacije su hidrodinamičan oklop i ekstremiteti koji su transformisani u peraja. Prednja peraja morskim kornjačama služe za plivanje, dok zadnja peraja imaju funkciju kormila i služe za usmjeravanje tijela, kao i za iskopavanje i zatrpavanje gnijezda u kojima ženke polažu jaja. Morske kornjače žive u prosjeku 60-70 godina. Sporo rastu, a zavisno od vrste postaju polno zrele oko 20-te godine života.

…naseljavaju tropska i suptropska mora

S obzirom na činjenicu sa su hladnokrvni organizmi i da im temperatura tijela zavisi od temperature spoljašnje sredine, morske kornjače žive uglavnom u toplim morima. Jedino kožasta kornjača, zahvaljujući veličini svoga tijela, naseljava i hladnija mora koja se nalaze na većim geografskim širinama.

…broje ukupno sedam vrsta u svjetskom moru. U Jadranskom moru se mogu sresti tri vrste – glavata kornjača, zelena kornjača i kožasta kornjača

Sve morske kornjače pripadaju natporodici pod nazivom Chelonioidea. Ukupno je opisano sedam vrsta morskih kornjača: glavata kornjača – Caretta caretta, zelena kornjača – Chelonia mydas, karetna kornjača – Eretmochelys imbricata, ravnoleđa kornjača – Natator depressus, kempijeva kornjača – Lepidochelys kempii, pacifička maslinasta kornjača – Lepidochelys olivacea i kožasta kornjača – Dermochelys coriacea. Najčešća vrsta u Jadranskom moru kao i u cijelom Sredozemnom moru je glavata kornjača. Pored glavate kornjače, u Jadranskom moru se mogu sresti zelena i kožasta kornjača, ali je broj jedinki ove dvije vrste izuzetno mali.

…imaju čvrst oklop koji se sastoji od koštanih ploča. Kožasta kornjača nema čvrst oklop, već je oklop kod ove vrste sačinjen od kože, na osnovu čega je vrsta dobila ime

Prepoznatljiva karakteristika svih kornjača na planeti Zemlji jeste njihov oklop. Oklop ima prvenstveno zaštitnu funkciju. Oklop čine snažne koštane ploče koje su pokrivene rožnim pločama. Morske kornjače imaju različit broj ploča na oklopu, što omogućava njihovu identifikaciju. Oklop se sastoji od dva dijela: karapaksa i plastrona koji su međusobno spojeni koštanim mostovima. Karapaks je leđni dio oklopa, ispupčen je i sastoji se od pet vrsta rožnih ploča: leđne, rebarne, ivične, vratna i nadrepna ploča. Plastron je stomačni dio oklopa isastoji se od šest pari rožnih ploča: vratna, humeralna, prsna, trbušna, femoralna i analna ploče.  Morske kornjače nemaju sposobnost da vrat, glavu i peraja uvuku u oklop, kao što to mogu kopnene i slatkovodne kornjače. Kožasta kornjača je jedina morska kornjača koja nema čvrst oklop sastavljen od koštanih ploča. Kod ove vrste oklop u suštini čini koža. Na leđnoj strani tijela se nalazi pet ili sedam uzdužnih kožnih nabora, dok se na trbušnoj strani nalaze četiri kožna nabora. 

…dišu plućima, zbog čega povremeno izranjaju na površinu mora da bi udahnule vazduh

Životni ciklus morskih kornjača je vezan za vodu. S obzirom da dišu plućima, povremeno izlaze na površinu mora da udahnu vazduh. Kod morskih kornjača se smjenjuju period intezivne ventilacije, odnosno disanja i to se dešava kada kornjače izrone na površinu vode, i period zadržavanja daha kada su kornjače pod vodom. Kada odmaraju ili spavaju, morske kornjače mogu pod vodom da provedu i do 7 sati. Kožasta kornjača može da roni do velikih dubina, čak do 1200 m, i to sve zahvaljujući nizu adaptacija kao što su prisustvo ulja u koži i sposobnosti kožastog oklopa da apsorbuje azot i na taj način spriječi probleme sa dekompresijom koja se javlja na tako velikim dubinama.

…imaju složen životni ciklus koji uključuje duge migracije, zbog parenja i polaganja jaja. Neke vrste plivaju i do 6000 km, da bi došle do obalnih područja u kojima se pare i polažu jaja

Životni ciklus morskih kornjača počinje polaganjem jaja. Ženke polažu jaja tokom noći, i uvijek se vraćaju da polažu jaja na one plaže na kojima su se one same izlegle. Ova pojava se naziva filopatrija. Zavisno od vrste, broj jaja u gnijezdu se kreće od 50-130, a inkubacija jaja traje od 50-80 dana. Kod morskih kornjača je prisutno “sredinsko određivanje pola” koje zavisi od temperature gnijezda. Za glavatu kornjaču je utvrđeno da se iz jaja izlegnu ženke kada je temperatura gnijezda veća od 29°C, u suprotnom se izlegnu mužjaci. Mlade kornjače se izlegnu iz jaja tokom noći, da bi izbjegle predatore, i uz pomoć odsjaja mjeseca i zvijezda na pučini se orijentišu i kreću prema moru. Tada nastaje period života koji se naziva pelagični period. U ovom periodu mlade jedinke se intenzivno hrane i rastu. Ova faza života mladih jedinki traje 10-15 godina i velika je nepoznanica za naučnike. Nakon ovog perioda, morske kornjače odlaze u obalne vode, gdje sazrijevaju, postaju polno zrele i tu ostaju do kraja života. Ovaj period njihovog života se naziva neritički period. U vrijeme parenja, morske kornjače migriraju i prelaze velike udaljenosti do obala gdje se pare i polažu jaja. Tako jedinke glavate kornjače koje naseljavaju sjeverno Jadransko more migriraju do obala Grčke gdje se pare, a na pjeskovitim plažama polažu jaja, nakon čega se vraćaju u vode sjevernog Jadrana. Interesantno je da mužjaci nikada tokom života ne izađu na obalu. To čine ženke, i to samo kada polažu jaja. Kao mlade jedinke, morske kornjače imaju veliki broj prirodnih neprijatelja, od 1000 juvenilnih jedinki samo jedna jedinka preživi.

…zavisno od vrste, mogu da budu teške i do 1 tone, dužina oklopa može da bude i nevjerovatnih 3 m

Najveća vrsta morske kornjače danas je kožasta kornjača. Dužina oklopa kod ove vrste je obično do 2 m, međutim zabilježeni su i rijetki primjerci dužine oklopa od 3 m. Kožasta kornjača je takođe jedna od najtežih vrsta, pojedine jedinke mogu da teže i preko 900 kg. Druge vrste kornjača su manje, dužina oklopa im se zavisno od vrste kreće od 70 do 150 cm, a težina tijela se obično kreće od 100-150 kg. Rijetki primjerci zelene kornjače mogu da imaju težinu tijela i do 400 kg.

…su karnivorne vrste. Često se dešava da progutaju plastične kese jer liče na meduze kojima se kornjače hrane

Morske kornjače nemaju zube. Imaju oštra usta nalik kljunu, kojima drobe čvrst plijen poput školjki i rakova. Sve vrste su karnivorne i hrane se rakovima, školjkama, ježevima, sunđerima, meduzama. Izuzetak je zelena kornjača, koja je biljojed, i hrani se raznim vrstama morske trave.

…su ugrožene vrste prvenstveno zbog negativnog uticaja čovjeka i čovjekovih aktivnosti na obali i na moru – destrukcija obale, ribolov, pomorski saobraćaj, zagađenje mora

Morske kornjače kao odrasle jedinke imaju jako malo prirodnih neprijatelja. Međutim najveći neprijatelj morskim kornjačama je sam čovjek i njegove aktivnosti na obali i moru: razvoj turizma, intenzivna urbanizacija i širenje gradova, ribolov, pomorski saobraćaj, otpad u moru. Jedna od najvećih prijetnji morskim kornjačama u Jadranskom moru jesu ribolovne aktivnosti. Procjenjeno je da se u Jadranskom moru na godišnjem nivou u pridnenim kočama ulovi oko 5000 morskih kornjača. Obično ove jedinke budu u stanju hibernacije i pravilnim postupanjem od strane ribara, mogu se spasiti i vratiti nazad u more. Mreže stajaćice su mnogo veći problem, jer gotovo sve kornjače koje se u njih upletu uginu usled gušenja, iz razloga što ove mreže dugo stoje u moru. Parangali su takođe veliki problem, jer morske kornjače često gutaju plijen koji je na parangalima, a samim ti i udice koje oštećuju njihov digestivni sistem i najčešče dovode do uginuća. Otpad u moru, posebno plastika je danas velika prijetnja za morske kornjače. Morske kornjače gutaju plastiku i ostali otpad jer ih podsjeća na plijen. Morske kornjače često gutaju plastične kese koje ih podsjećaju na meduze kojima se one hrane, što nažalost u većini slučajeva rezultira njihovim uginućem. Razvoj turizma i sve veći broj stanovnika na planeti Zemlji je doveo do urbanizacije obalnih područja i destrukcije pješčanih plaža na kojima morske kornjače polažu svoja jaja. Svjetlost i buka na obali plaše ženke koje treba da polažu jaja i takođe utiču na dezorijentaciju mladunaca nakon njihovog izlaska iz gnijezda i puta ka moru.

Nazad na Fascinantne činjenice